Slaapfases

Wat zijn slaapfases?

Wanneer we slapen doorlopen we een slaapcyclus die bestaat uit bepaalde slaapfases. Deze slaapcyclus duurt gemiddeld anderhalf uur en wordt wel 4 tot 5 keer per nacht doorlopen. Iedere fase in deze slaapcyclus is belangrijk en heeft verschillende kenmerken.

De verschillende fases van de slaapcyclus worden gemeten en ingedeeld doormiddel van een EEG (elektro-encefalogram), een EMG (elektromyogram) en een EOG (elektro-oculogram). Met deze verschillende meetmethodes kunnen we de activiteit van de hersenen, de spieren en de ogen meten. De resultaten van deze metingen worden weergegeven in een hypnogram. Dit is een grafiek die de slaapfases weergeeft als functie van de tijd.

De verschillende fases van de slaapcyclus kunnen opgedeeld worden in twee soorten slaap, namelijk de NREM-slaap en de REM slaap. NREM staat voor Non-Rapid Eye Movement en is dus de fase waarin je ogen niet rustig heen en weer bewegen. REM staat voor Rapid Eye Movement, deze fase is te herkennen doordat de ogen snel heen en weer bewegen in de slaap. De eerste drie fases van de slaapcyclus zijn NREM-fases, de vijfde fase is een REM-fase.

De verschillende slaapfases

Een volledige slaapcyclus bestaat dus uit vier opeenvolgende slaapfases. Hieronder beschrijven we elke slaapfase. We kijken naar wat er in je lichaam gebeurd tijdens deze fase en waar deze fase goed voor is.

Fase 1 – Inslaapfase

De eerste fase van de NREM-slaap is de inslaapfase. Deze fase duurt gemiddeld vijf minuten en is de fase waarin we indommelen. We zweven dan tussen waken en slapen. In deze fase wordt uw hartslag lager, wordt de beweging van de ogen minder en gaat u rustiger ademen. Ook neemt uw spieractiviteit af, maar u kunt nog wel lichte spierstuipen ervaren. In deze slaapfase is het nog wel makkelijk om wakker te worden en we kunnen nog bewust reageren wanneer iemand onze naam noemt.

Fase 2 – lichte slaap

De tweede fase van de NREM-slaap noemen we lichte slaap. Deze fase duurt ongeveer een half uur en neemt ongeveer de helft van uw totale slaap in beslag. Tijdens deze fase zal de hartslag, ademhaling, spieractiviteit en oogbeweging nog minder worden. In deze fase zal ook uw lichaamstemperatuur wat zakken. In de tweede fase slapen we wel, maar nog niet diep. We worden niet meer van elk geluid wakker.

Terwijl de hersenactiviteit in deze fase verder afneemt, zullen er ook twee soorten unieke hersenactiviteit voorkomen:

• Slaapspoelen (sleep spindles) zijn korte momenten van hoge hersenactiviteit die een halve tot drie secondes duren. Deze slaapspoelen komen elke drie tot zes seconden voor tijdens de tweede fase, maar kunnen ook voorkomen tijdens de andere fases van de slaapcyclus. De korte momenten van hoge hersenactiviteit zijn belangrijk om dingen te onthouden en helpen waarschijnlijk om je beter door te laten slapen door externe prikkelingen te blokkeren. Slaapspoelen hebben een frequentie van ongeveer 7 tot 15 Hertz en kunnen in verschillende delen van de hersenen voorkomen.
• K-complexen (k-complexes) bestaan uit enkele scherpe pieken in elektrische activiteit die gevolgd worden door een negatieve dip in elektrische activiteit. Net als slaapspoelen, denkt men dat k-complexen bijdragen aan een betere slaap door externe prikkelingen te blokkeren. Dit terwijl k-complexen de slaper ook kunnen wekken wanneer de hersenen een prikkeling als gevaarlijk ziet. K-complexen helpen waarschijnlijk mee aan het behouden van herinneringen.

Fase 3 – diepe slaap

De derde fase van de NREM-slaap noemen we diepe slaap. Tijdens deze fase is de activiteit in uw lichaam minimaal. Wetenschappers denken dat deze fase een grote rol speelt in het regenereren van het lichaam.

Tijdens deze fase maakt je lichaam een groeihormoon aan waardoor weefsel, spieren en botten herstelt worden. Daarnaast draagt diepe slaap bij aan het reguleren van het metabolisme, het werken van het immuunsysteem, het aanmaken van hormonen en het geheugen.

Deze fase duurt iets minder dan 20 minuten en komt vooral voor aan het begin van de nacht. Wanneer je deze fase niet hebt doorlopen of wakker wordt tijdens deze fase, wordt men suf, verward en niet uitgerust wakker.

Tijdens deze activiteit bestaat de hersenactiviteit uit lange golven met een lage frequentie, doorgaans 1 tot 4 Hertz. Deze lange golven heten delta-golven. Net als in de tweede fase, brengt deze fase een unieke soort hersenactiviteit mee. Deze unieke hersenactiviteit kenmerkt zich aan extreem langzame trillingen van 0,5 tot 1 Hertz. Wetenschappers denken dat deze periodes van extreem langzame trillingen de functie hebben om delta-golven en slaapspoelen te synchroniseren.

Fase 4 – REM-slaap

De derde fase van de slaapcyclus heet de REM-slaap. Dit staat voor Rapid Eye Movement. Tijdens deze fase zijn de hersenen enorm actief en maken de ogen snelle bewegingen. De hartslag en de ademhaling zijn onregelmatig, de spieren zijn totaal ontspannen en de bloeddruk stijgt.

De REM-slaap is ook de fase waarin we dromen. We verwerken wat we die dag hebben meegemaakt en een deel van onze belevenissen wordt opgeslagen in ons langetermijngeheugen. Omdat ons lichaam volledig in rust is, maar ons brein volle toeren draait, wordt deze fase ook wel de paradoxale slaap genoemd.

De REM-slaap is noodzakelijk om zowel lichamelijk als geestelijk volledig te herstellen. In deze fase zijn we het moeilijkst te wekken en zijn we verward als het gebeurd.

De slaapfases gedurende de nacht

Gedurende de nacht doorlopen we de volledige slaapcyclus zo’n vier tot vijf keer. De eerste slaapcyclus bestaat uit een opmerkelijke hoeveelheid meer diepe slaap en minder REM-slaap. Naarmate de nacht vordert wordt de aanwezigheid en de lengte van de REM-slaap steeds groter.

Naar het einde van de slaap toe is er ook meer lichte slaap. Dat is ook waarom we ’s ochtends makkelijker wakker worden van externe prikkels.

Geschreven door Chris Nederhorst