Slaapziekte

Wat is slaapziekte?

Trypanosomiase of slaapziekte is een tropische infectieziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet, Trypanosoma genaamd, die wordt overgebracht door de tseeseevlieg. Deze parasiet leeft in het bloed en het weefsel van de patiënt. Er zijn twee verschillende slaapziektes, de Afrikaanse en de Amerikaanse slaapziekte.

De Afrikaanse variant van de slaapziekte komt voor in landen onder de Sahara. De mens wordt besmet door de steek van de tseetseevlieg. De Amerikaanse variant, ook wel bekend als de ziekte van Chagas, komt voor in Midden- en Zuid-Amerika. Deze variant van de slaapziekte wordt overgedragen door de uitwerpselen van een wants. Deze wants wordt ook wel de kissing bug genoemd omdat hij vooral bloed zuigt op het gezicht van de mens.

Hoe vaak komt het voor?

Omdat de tseetseevlieg intensief bestrijd wordt, is het aantal gevallen van de Afrikaanse slaapziekte enorm gedaald. Waar er vroeger 50.000 tot 70.000 gevallen per jaar werden geconstateerd, waren het in 2015 nog ongeveer 3.000 gevallen.

Naar schatting lijden 8 miljoen mensen aan de ziekte van Chagas, de Amerikaanse variant van de slaapziekte. In bepaalde regio’s in Midden- en Zuid-Amerika is de aandoening een prominente doodsoorzaak bij jongeren en mensen van middelbare leeftijd.

In Europa is de aandoening zeldzaam, bestaande gevallen worden enkel gezien bij immigranten en reizigers die terugkomen uit landen waar de ziekte voorkomt.

Hoe kun je slaapziekte herkennen?

De Afrikaanse variant van de slaapziekte bestaat doorgaans uit 3 fasen:

• Op de plek waar de tseetseevlieg heeft gestoken verschijnt na ongeveer 7 dagen een roodachtig zweertje dat na enkele weken weer spontaan verdwijnt.
• Een paar weken tot een paar maanden later ontstaat er koorts en huiduitslag. Ook krijgt de patiënt last van opgezwollen klieren in de hals.
• Na maanden of zelfs jaren wordt het zenuwstelsel aangetast, dit is voornamelijk te herkennen doordat de patiënt apathisch wordt. Vandaar de naam slaapziekte.

De Amerikaanse variant van de slaapziekte, de ziekte van Chagas, verloopt anders. In de meeste gevallen verloopt de aandoening zonder enige symptomen, behalve bij kleine kinderen. Er is geen spontane genezing, waardoor de infectie zonder behandeling levenslang blijft.

Als er symptomen zijn, dan ontstaat er net als bij de Afrikaanse versie eerst een klein zweertje rond de steekplaats. Dit is vaak rond het oog. Hierdoor zwelt het ooglid op. Dit wordt gevolgd door koorts, opgezwollen klieren en spierpijn. De symptomen verdwijnen spontaan binnen enkele weken, maar de infectie wordt wel chronisch. Door de aantasting van het zenuwstelsel kan deze infectie hartfalen en uitzetting van de slokdarm en dikke darm veroorzaken.

Hoe constateert een arts slaapziekte?

Een arts kan de parasiet opsporen in het steekwondje en in het bloed. In de chronische fase van de infectie zijn er afweerstoffen terug te vinden in het bloed.

Wat kan je er tegen doen?

Er is niet veel wat je zelf kan doen als je eenmaal slaapziekte hebt. Om het te voorkomen is het belangrijk om insectenbeten te vermijden als je op reis bent in landen waar slaapziekte voorkomt. Hiervoor kan je insectwerende middelen gebruiken en onder een klamboe slapen.

Onbehandeld leidt de infectie vaak tot de dood. De behandeling gebeurd het beste bij gespecialiseerde artsen. Beide varianten van de slaapziekte kunnen in de vroege fase goed behandeld worden. Pas in de chronische fase wordt de behandeling moeilijker en treden er vaak ernstige bijwerkingen op, waardoor de kans op overlijden toeneemt.

Geschreven door Chris Nederhorst