Osteoporose

Wat is osteoporose?

Osteoporose, of botontkalking, is een aandoening waarbij uw botdichtheid afneemt. Hierdoor worden uw botten poreus en minder sterk. De structuur van het bot veranderd en de binnenkant gaat er meer als een spons uitzien. Doordat de botten zwakker worden en de botstructuur veranderd is er sneller kans op botbreuken. Botontkalking is een systemische botaandoening. Dit betekent dat de botontkalking in het hele skelet plaatsvindt.

Botten zijn net als spieren levend weefsel. Ze groeien vanaf de geboorte mee. Het groeien van de botten wordt gestimuleerd door gezonde voeding en voldoende beweging. Rond uw 30ste zijn uw botten het sterkst. Ze hebben dan de maximale botmassa bereikt. Nadat dit punt bereikt is zal de botmassa langzaam afnemen. Dit is een natuurlijk proces en hoort bij het ouder worden. Bij vrouwen kan dit sneller gaan omdat de overgang bijdraagt aan de verzwakking van de botten.

Bij osteoporose neemt de botmassa dus sneller af. De botten zijn daardoor minder stevig dan normaal.

Hoe ontstaat osteoporose?

In het skelet wordt er voortdurend nieuw botweefsel aangemaakt en oud botweefsel afgebroken. Per jaar wordt meer dan 10% van alle botten vernieuwd. De verhouding tussen de aanmaak en de afbraak van de botten verandert in de loop van de jaren. Bij jonge mensen tot ongeveer 30 jaar wordt er meer botweefsel aangemaakt dan er wordt afgebroken, waardoor de botmassa toeneemt. Hierdoor worden de botten alleen maar zwaarder en sterker. Rond het 30e levensjaar bereikt men een piekbotmassa, deze blijft ongeveer 10 jaar. Rond het 40e levensjaar begint het proces zich terug te draaien. Er wordt dan meer bot afgebroken dan er wordt aangemaakt. Hierdoor worden de botten brozer en minder sterk. Als dit proces sneller gaat dan gemiddeld en er dus overmatige botafbraak plaatsvind, spreken we van osteoporose.

Er is geen duidelijke oorzaak van osteoporose. Wel zijn er een aantal risicofactoren waardoor er een grotere kans is op het krijgen van osteoporose. U hebt loopt meer risico als u:

• Weinig lichaamsbeweging hebt.
• Een lager lichaamsgewicht hebt. Minder dan 60 kg of een BMI lager dan 20.
• Ouder bent dan 60 jaar.
• Een tekort hebt aan vitamine-D.
• Rookt.
• Veel alcohol drinkt.
• Een wervelverzakking hebt.
• Na je 50ste levensjaar korter dan een jaar geleden iets hebt gebroken.
• Bepaalde geneesmiddelen/medicijnen gebruikt, zoals:
  • Prednison, vooral bij meer dan 7,5 mg per dag.
  • Anti-hormonale therapie bij borst- en prostaatkanker.
  • Anti-epileptica.
• Vroege overgang, jonger dan 45 jaar.

Sommige geneesmiddelen vergroten ook de kans op een botbreuk door te vallen. Denk hierbij aan slaap- of kalmeringstabletten en antidepressiva.

Osteoporose kan ook ontstaan doordat je een andere chronische aandoening hebt. De ontwikkeling van de osteoporose wordt dan bepaald door het verloop van die onderliggende chronische aandoening. Dit geldt bij de volgende aandoening:

• Axiala Spondyloartritis (de ziekte van Bechterew)
• Artritis Psoriatica
• SLE
• Het syndroom van Cushing
• Diabetes Mellitus
• COPD
• Een te snel werkende schildklier
• Onstekingsziekten in je darm, zoals colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn
• Een orgaantransplantatie
• Slecht werkende nieren
• Reumatoïde artritis (RA)

Mensen die lijden aan reumatoïde artritis hebben twee keer meer kans om osteoporose te krijgen. De langdurige ontstekingen in de gewrichten kunnen namelijk de kwaliteit van de botten aantasten. Hetzelfde geldt waarschijnlijk ook voor mensen met de ziekte van Bechterew, artritis psoriatica en SLE, hoewel dit minder goed onderzocht is.

Welke klachten komen er kijken bij osteoporose?

Botbreuken

Osteoporose wordt ook wel de stille epidemie genoemd. Dit is omdat u er niks van merk totdat u iets breekt. Meestal merkt u meteen wanneer u een bot gebroken heeft. Botbreuken veroorzaken pijn, maar kunnen ook zorgen dat uw zelfstandigheid en levenskwaliteit afneemt. Een breuk kan echter ook spontaan ontstaan, dus zonder ongeluk of val. Dit kan vooral gebeuren bij wervels.

Wanneer een wervel inzakt, ontstaat er heftige pijn in de rug. Deze pijn wordt na een aantal weken weer minder. Het kan ook dat u er in het begin niks van merkt en pas later klachten krijgt. Soms ziet men alleen dat ze kleiner zijn geworden.

Wanneer één wervel inzakt, verhoogt de kans op inzakking van andere wervels. Als er meerdere wervels inzakken, krijgt u meer pijn in uw rug. Deze pijn merkt u vooral bij het bewegen. Helaas is een ingezakte wervel niet te herstellen.

Verandering in houding

Naarmate er meer wervels inzakken, wordt de wervelkolom korten. Dit kan soms wel 5 tot 15 centimeter schelen. Door de inzakkende wervels kan het voorkomen dat uw ribben uw bekken raken, dit kan pijnlijk zijn. Daarnaast verandert uw houding en wordt deze meer voorovergebogen. Dit noemen we ‘kyfose’.

Welk matras is het beste bij osteoporose?

Wanneer u osteoporose heeft kunt u het best kiezen voor een drukverlagend matras met een goede ergonomie. Over het algemeen heeft iemand met osteoporose het meeste baat bij een relatief zacht matras. Hierdoor is er minder druk op het lichaam en doet het lichaam minder pijn. Soms kan het ook belangrijk zijn dat men goed kan bewegen op het matras, bijvoorbeeld wanneer men wilt omdraaien.

De in- en uitstaphoogte is ook een belangrijke factor. Het is het beste als de heupen aanzienlijk hoger zijn dan de knieën wanneer u op de rand van uw bed zit. Hierdoor hoeft u minder energie en spierkracht te gebruiken wanneer u uitstapt.

Wanneer u in bed ligt is het belangrijk dat de wervelkolom zo veel mogelijk ontlast wordt. Als het matras (te) stevig is kan uw lichaam niet goed wegzakken en zal het matras te veel tegendruk geven. Dit leidt tot spanning in de nek en rug. Wanneer het matras te zacht is zal de wervelkolom te bol staan. Dit vergroot ook de kans op pijnklachten. Het juiste matras zorgt ervoor dat de wervelkolom is een rechte en ontspannen positie komt te liggen. Zo heeft u geen pijn tijdens en slapen.

Geschreven door Chris Nederhorst